اقتصاد  گرفتار رکود  تورمی

رکود  به معنای پید ا شد ن «اضافه تولید » یعنی پرشد ن بازار از کالاهایی است که مشتریِ ند ارد . وقتی د ر بازار مشتری نباشد  و کالاها فروش نرود ، تولید  کالاها کاهش یافته و متوقف می‌شود  و به د نبال آن تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری وسیع و میلیونی کارگران پیش می‌آید  که به نوبه خود  فروش کالاها را باز هم د شوارتر کرد ه و بر عمق بحران می‌افزاید  و به د نبال آن سیستم اعتباری سرمایه‌د اری از کار بازمی‌ماند ، بد هکاران توان پرد اخت بد هی خود  را د ر سر موعد  از د ست می‌د هند ، بهای سهام شرکت‌ها د ر بازار تنزل می‌کند  و موسسات سرمایه‌د اری یکی پس از د یگری ورشکست می‌شوند . رکود  اقتصاد ی د ر چارچوب چرخه اقتصاد ی، د وره‌ای است که اقتصاد  حالت انقباضی به خود  می‌گیرد  و کوچک می‌شود  و رشد  اقتصاد ی د ر این د وره منفی است. تعریف کلی تر رکود  اقتصاد ی، پایین آمد ن قابل توجه فعالیت‌ها د ر کل اقتصاد  است که حد اقل چند  ماه به طول انجامد . اثرات رکود  اقتصاد ی معمولاً به حد ی است که د ر بخش‌های مختلف اقتصاد  از قبیل رشد  تولید  ناخالص د اخلی، اشتغال، د رآمد های واقعی، تولید  صنعتی و قیمت‌های عمد ه و خرد ه فروشی قابل مشاهد ه است. رکود  اقتصاد ی به علت پایین آمد ن تقاضا به وجود  می‌آید .»

کاهش تقاضا د ر همه حوزه ها
اقتصاد  ایران تجربه یک رکود  عمیق را د اشته و از اوایل ۱۳۹۳ تا پایان ۱۳۹۴ د چار رکـود  شد ید ی شد  به نوعی که تحلیلگران اعتقاد  د اشتند  آنچه رونق مجد د  بازار و خروج از بحران را کلید  زد  زمزمه های توافق بر سر برجام بود . حالا آمارها یکی پس از د یگری زنگ رکود  را به صد ا د ر می آورند ، برای کالاهای حوزه شویند ه و بهد اشتی خرید اری نیست، د ر مورد  لوازم خانگی، خود رو، گروههای خوراکی و آشامید نی هر روز با آمار گرانی و تورم و کاهش خرید  مواجهیم که شرایط را به سمت رکود  سوق می د هد . آنگونه که قاسمعلی‌ حسنی، د بیر اتحاد یه بنکد اران مواد  غذایی تاکید  د ارد  بازار د ر شد ید ترین حالت رکود  است و خرید اری د ر بازار وجود  ند ارد . علت این امر را می‌توان د ر عوامل متعد د ی از جمله سطح بالای قیمت‌ها جستجو کرد . مجموعه عوامل باعث ایجاد  رکود  سنگین د ر بازار مواد  غذایی شد ه است. خرید اران فکر می‌کنند  که قیمت‌های مواد  غذایی د ر بازار قیمت‌های واقعی نیست و انتظار کاهش قیمت د ارند  همین امر باعث شد ه که رکود  سنگینی د ر رسته‌های ۱۴۴ گانه اصناف و از جمله مواد  غذایی به وجود  بیاید .د ر کنار وضعیت بازار بنکد اری، بازار مسکن و خود رو را د اریم که براساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی، د ر تیرماه امسال د ر شرایطی که متوسط قیمت ۳۰ میلیون و ۴۴ هزارتومانی هرمترمربع واحد  مسکونی د ر پایتخت د رمقایسه با ماه قبل ۱.۳ د رصد  و نسبت به ماه مشابه سال قبل ۴۳.۷ د رصد  افزایش نشان می‌د هد ، تعد اد  معاملات د ر این ماه نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب ۰.۶ و ۶۳.۹ د رصد  کاهش د اشته است. د ر بازار خود رو نیز وضعیت مشابهی مشاهد ه می‌شود . به‌د لیل افزایش شد ید  قیمت‌ها و افت قد رت خرید  مرد م، مشتری چند انی وجود  ند ارد  و همه خرید اران منتظر طرح مجلس برای وارد ات خود رو هستند  به همین جهت از کاهش تقاضای 10 تا 15 د رصد ی و ریزش قیمتها د ر این بازار مواجهیم.

تورم و رکود  همزمان
ابتد ا زنگ خطر ورود  اقتصاد  ایران به د وره رکود ، با انتشار شامخ تیر به صد ا د ر آمد ، طبق اعلام مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شامخ کل اقتصاد  د ر این ماه به ۴۴.۶۲ واحد  که نسبت به خرد اد  (۵۱.۲۷) کاهش قابل‌توجهی نشان می‌د هد  و یکی از کمترین مقاد یر از مهرسال قبل تاکنون به‌حساب می‌آید . همچنین شاخص مد یران خرید  بخش صنعت نیز د ر تیرماه به عد د  ۴۳.۱۹ واحد  رسید ه که نسبت به خرد اد ماه (۵۴.۲۱) کاهش چشمگیری د اشته به‌طوری‌که کمترین نرخ طی ۱۵ ماه گذشته (به‌جز فرورد ین ۱۴۰۰) را به ثبت رساند ه است. طبق نظرسنجی انجام شد ه از بنگاه‌های اقتصاد ی کشور، شاخص مد یران خرید  (تعد یل فصلی نشد ه) برای کل اقتصاد  ایران د ر تیرماه ۴۴.۶۲ به د ست آمد ه که نسبت به خرد اد ماه (۵۱.۲۷) کاهش قابل‌توجهی د اشت، به‌طوری‌که یکی از کمترین مقاد یر را از مهرسال قبل به ثبت رساند . د ر تیرماه عد د  همه زیرشاخص‌های اصلی به‌غیراز میزان استخد ام و به‌کارگیری نیروی انسانی زیر ۵۰ بود  و د ر این ماه فقط وضعیت بخش ساختمان نسبت به ماه قبل بهتر شد ه است.به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شد ه از فعالان اقتصاد ی د ر تیرماه به‌غیراز بخش ساختمان، د ر بخش‌های صنعت و خد مات و کشاورزی فعالیت‌ها با رکود  روبرو بود ند ، که این رکود  ناشی از افزایش مجد د  شیوع کرونا ناشی از موج پنجم، قطعی گسترد ه برق، تعطیلی اجباری خطوط تولید ، تأثیر انتخابات د ر ترد ید  برای تصمیم‌گیری مشتریان و همچنین نوسانات قیمتی و کاهش قد رت خرید  آن‌ها است. افزایش شاخص قیمت مواد  اولیه و نرخ تورم که به بیشترین مقد ار خود  طی ۹ ماه اخیر رسید ه است.
به هر حال اقتصاد  ایران وارد  د وره رکود  شد ه، اما مد ت زمان این رکود  و نحوه خروج از این وضعیت مهم است. اگرچه د ر اقتصاد  ایران تورم و رکود  توامان وجود  د ارد ، اما سبب رکود  تورمی نشد ه است. به اعتقاد  علی سعد وند ی کارشناس اقتصاد ی، پد ید ه رکود  تورمی د ر اثر شوک طرف عرضه ایجاد  می‌شود . د ر این وضعیت رشد  اقتصاد ی کاهش یافته و تورم رو به افزایش می‌رود . همانند  شرایطی که پس از اعمال تحریم‌ها یا د ر سال گذشته به واسطه شیوع کرونا تجربه کرد یم. د ر این که د ر اقتصاد  ایران از نظر تشکیل سرمایه، رشد  تولید  ناخالص د اخلی و تورم شرایط مناسبی ند اریم، شکی نیست، اما نمی‌توان نام آن را رکود  تورمی گذاشت. هم اکنون تورم بالا د ر اقتصاد  ایران به‌عنوان یک پد ید ه پولی به‌د لیل رشد  بالای نقد ینگی و پایه پولی وجود  د ارد  به‌گونه‌ای که تورم به‌ صورت برنامه‌ریزی و قانونی تبد یل شد ه است. اقتصاد  ایران تا حد ود  زیاد ی از تحریم عبور کرد ه و برهمین اساس بسیاری از صنایع رشد  نشان می‌د هند ، اما متأسفانه پد ید ه د یگری د راقتصاد  ایران د اریم که د ر د نیا نظیر ند ارد  و آن «مانع زایی» د راقتصاد  است که د رهیچ کشوری نمی‌توان یافت و باعث رکود  پاید ار د ر کشورشد ه است. د راقتصاد  ونزوئلا نیز تورم بالا ریشه پولی د ارد  که د رنهایت منجر به رکود  اقتصاد ی شد ه است. حال آنکه د راقتصاد  ایران ریشه تورم بالا به بود جه و مسائل پولی به واسطه بی‌انضباطی شبکه بانکی مربوط می‌شود . د لیل رکود  د ر اقتصاد  ایران نیز به انحصارهای موجود  و فرایند  طولانی و د شوار مجوزد هی برای فعالیت‌های اقتصاد ی ارتباط د ارد . د راقتصاد  ایران نرخ بیکاری بالا، نرخ رشد  اقتصاد ی بسیار پایین و تورم شد ید ی وجود  د ارد ، برای رفع این چالش‌های پاید ار باید  محد ود یت‌های بنیاد ین اقتصاد  ایران را رفع کرد . پس باید  علاوه بر نظارت جد ی بر بانک های تجاری و تامین کسری بود جه د ولت از محل اوراق به طور جد ی اقد ام به «مانع زد ایی» کرد .

لزوم اصلاح عمیق ساختارها
انچه باعث آمارهای نگران کنند ه از شرایط اقتصاد  کشور می شود ، افزایش روزانه تورم است. اقتصاد  هر روز کوچکتر می شود  و زمانی که به این شرایط نامناسب اقتصاد  کلان گریز سرمایه و اد امه تحریمها و به طبع آن کاهش امنیت سرمایه گذار را اضافه کنیم که د ر سالهای اخیر شد ت گرفته، به رشد  شد ید  قیمتها می رسیم که از افت تولید  و عرضه ناشی شد ه است. وضعیتی که به راحتی د ر بازارهای مختلف قابل رویت است. برای وضعیت پیش آمد ه د ر اقتصاد  کشور _ ایجاد  تورم و رکود  تومان _ راهکارهایی وجود  د ارد  که یک شبه و با چند  تغییر باعث بهبود  اوضاع نمی شود ؛ د ر گام اول باید  ساختارهای اقتصاد ی کشور عمیقا اصلاح شود ؛ د ر این حوزه ابتد ا باید  روی مقوله تولید  و جذاب کرد ن سرمایه گذاری د ر بخشهای مختلف اقتصاد  تمرکز کرد ؛ وضعیت فعلی تولید  کشور به گونه ای است که با وجود  امکانات مناسب، سود  قابل قبول و شرایط پاید ار د ر بعضی از حوزه ها سرمایه گذاران حاضر نیستند  به این حوزه ها ورود  کنند  و این مساله عامل اصلی کوچک شد ن اقتصاد  است که به تبع آن د ر شرایط روزمره زند گی مرد م احساس می شود  و فشار تورمی حاصل از این وضعیت به کوچک شد ن سفره ها می انجامد ؛ به همین جهت تورمی که د ر حال حاضر شاهد  آن هستیم با تورمی که به صورت معمول ایجاد  می شد  متفاوت است چرا که تولید  به د رستی صورت نمی گیرد . د ر این وضعیت د هکهای پایین و بالای جامعه آسیب می بینند ، د هکهای پایین به د لیل تورم و د هکهای بالا به د لیل کوچکی اقتصاد ! د ر این وضعیت و برای عبور از رکود  ایجاد  شد ه باید  بخش تولید  را فعال کرد  با تضمین و امنیت سرمایه و جذب سرمایه های جد ید  به این بخش؛ د ر این میان عبور از شرایط تحریم و حضور سرمایه گذاران خارجی بسیار سود مند  است اما تا آن زمان ایجاد  مشوقهای سرمایه گذاری می تواند  تا حد ود ی بخش تولید  را متاثر کرد ه و رکود  را سریعتر مهار کند .